زادسرو

سرو درختی همیشه‌سبز نماد جوانمرگی؛ نقش سنگ‌قبرها و استعارۀ جاودانگی؛ نَقلِ(نخل) عزاست و پردۀ عروسی.

شگفتا که سرو جاخوش کرده بر قلۀ آشنایی‌زدایی است!

همزمان مرد و زن است، پای‌دربند و روان است، تابوت مردگان است[1] و کشتی نجات.[2] سرو نقش روی پرده‌هاست به‌نشانۀ کناررفتنِ پرده!: پشت و روست و ظاهر و باطن. حقیقت جمع نقیضین است و سرو نشانیِ سرراست آن.[3]

در کلام فردوسی ضحاک خوابِسرنگونی‌اش را به دست سروبالایی می‌بیند،[4] پسجوانان پیش از نطفه‌ریختن کشته می‌شوند.[5]سیاوشآنگاه که به دستور افراسیاب سر از تنش جدا می‌کردند به هیئت سرویتوصیف می‌شود[6]و مسیح به دار[7] کشیده می‌شود؛ جرم همگی‌شان فاش کردنِ «بی‌وقت» اسرار است.[8]

اما مقارن با اوج گرفتنِ تاریکی‌آمیزشی رخ می‌دهد: سروسانی حینِ افتادنْ تخم می‌ریزد؛ قطره‌ای از خون سیاوش به زمین می‌رسد و فرنگیس از سیاوش بار می‌گیرد، و فرانک از آتبین.حالا همۀ حقیقت بذری گشتهزنده اما پنهان؛ خواه در زمین، خواه در زهدان زنی به انتظارِ وقت: انگوری منتظرِمُل شدن در خمخانه.

به‌وقتش تخمۀ سروزاده می‌شود و دادِ روشناییو آفرینش را از تاریکی و تباهی می‌ستاند: کیخسرو افراسیاب را سرنگون می‌کند و فریدون ضحاک را. همینجازندگی به مصدر کهنش بازمی‌گردد: «زندگی» از ریشۀ «زادن» است.[9]حیات براثردرافتادنِ با تباهی دست نمی‌دهد، اما با خلاقیت پیوسته ممکن می‌شود.

هیچگاه قرار نیستتباهی کاملا از بین برود ولی با هر زایشیعقب مانده و کم‌اثر می‌شود. این چرخه‌‌ تداوم می‌یابد: در بهارِ آفرینندگی، تباهی دچار قبض شده و زندگی دامن می‌گسترد و در زمستانِ تباهکار، زندگی دامن برمی‌چیند وسر به درونبذری فرومی‌برد.

زادسرو همین است: حافظ و عبوردهندۀ شعلۀ نحیف حیات از زمستان به بهار.

داری که می‌سوزانند تا عطر خوش برخیزد[1]و می‌بُرندکه خمره‌هایی بسازند برای نگهداری مُل[2] تا جاودانگی محقق شود.

الناز نجفی، آبان ۱۴۰۲