گالری نیازی

تندیس شماره‌ی ۱۹۴، اردیبهشت ۱۳۸۹

گالری نیازی تیر ۱۳۴۷ با نمایش آثار منوچهر نیازی (صاحب گالری) تأسیس شد. او که دانش‌آموخته‌ی هنرستان کمال الملک (۱۳۳۲ تا ۱۳۳۷) بود و نزد اساتیدی چون شیخ، جوادی‌پور، ویشکایی و نجمی آموزش دیده بود و سال‌ها بود که در خیابان منوچهری آتلیه‌ی نقاشی داشت؛ در شرایطی که دیگر این خیابان در اختیار بسازبفروش‌های هنر قرار گرفته بود و بیشتر محل جذب توریست شده بود، در ضلع جنوبی میدان فردوسی، جنب شرکت لوان تور، طبقه‌ی اول، پلاک ۳۵۳، آپارتمانی به مساحت هفتاد متر، جهت تأسیس یک نگارخانه اجاره کرد. 

۱۳۴۷: با توجه به اینکه در تیر طوفان عظیمی راه افتاد و چهار شهروند تهرانی را کشت و ده‌ها مجروح بر جا گذاشت و در شرایطی که شهرداریِ پایتخت در حال جمع‌آوری شاخه‌های شکسته‌ی درخت‌های کنار خیابان بود، شب افتتاح از جمعیت شلوغ شد. تابلوهایی با مضمون درخت بیشتر از یک ماه برقرار بود. از دهم شهریور ۴۴ اثر از فیروز ارجمند نشان داده شد. او سال‌ها در شوروی آموزش نقاشی دیده بود و علی‌رغم اینکه از ۱۳۲۹ در تهران آتلیه نقاشی داشت؛ این نخستین نمایش عمومی آثارش بود. مردم کوچه و بازار و طبیعت حوالی شهرها مضامین وی را در بر می‌گرفت. هرچند نمایش یک هفته مهلت داشت اما پانزده روز طول کشید. 
شهریور: نمایش آثار گروهی از محصلین هنرستان هنرهای زیبا برگزار شد: آریانا محمودی با سه تابلو و دو اثر از بدن‌های لخت با رنگ‌های شفاف آبی، فریبرز زانیچ‌خواه با پنج پرتره و بدن لخت، فرامرز جهانگیر با هفت تابلو، رسول محمدی با یک تابلو و حسن واحدی که مجموعه بر محور آثار او می‌چرخید و شانزده تابلو به نمایش نهاده بود. این گالری در ایامی که نمایش مخصوص نداشت، به طور مداوم آثار به‌جامانده از نمایش‌های پیشین را به دیوار می‌آویخت. دو هفته بعد تابلوهایی از ف. آرش و کمار هیرالال، دانشجوی هندی، در میان باقی مانده آثار به چشم می‌خورد. 
مهر: نمایش گروهی ادامه داشت. آبان ۴۰ آبرنگ از کمار هیرالال برای ده روز بود. بیشتر کارها فروش رفت. باقی‌مانده توسط مدیر گالری خریداری و در میان نمایش‌های گروهی تا ماه‌ها در دید بود. 
آبان، آذر و دی: در کنار آثار نیازی چند کار بود از دیگرانی که نمایش داشته‌اند. بهمن همان کارها ادامه یافت و در این میان آثار عبدالرضا دریابیگی، حسین فلاحی، رضا نوائی و ف. آرش به مجموعه اضافه شد. 

۱۳۴۸: به علت درگیری‌های مالی و از پی نمایش‌هایی که صاحب گالری در موقعیت یک نقاش در اینجا و آنجا می‌گذاشت، تمام سال نمایش آثار منوچهر نیازی برگزار شد. یک سال بعد نیز نمایشی از دیگران برگزار نشد و او همچنان تا ۱۳۵۰ در فضای گالری کار می‌کرد و می‌فروخت تا سرانجام در ۱۳۵۱ مکان اجاره‌ای میدان فردوسی را ترک و به زیرزمین خیابان گالری‌خیز عباس‌آباد نقل مکان کرد. اینجا تالاری وسیع بود در دویست متر و دو واحد به نشانی مقابل سینما شهر فرنگ، ساختمان ۴۳۱. نگارخانه با آثار نیازی و حضور مهرداد پهلبد (وزیر فرهنگ) افتتاح گردید. آثار نیازی در گالری شماره‌ی یک و آثار گروهی نقاشان دیگر در گالری شماره‌ی دو بود. تا یک سال بعد هم‌چنان در گالری شماره‌ی یک آثار نیازی و گالری شماره‌ی دو آثار دیگران دیده می‌شد. سفرهای طولانی مدیر نگارخانه به فرنگ و نمایش آثار در گالری‌ها و انجمن‌های پایتخت سبب شد تا دو سال بعد نمایش خاصی برگزار نشود. 

۱۳۵۵: از فروردین تا آذر کارهای نیازی به دیوار بود. دی، نمایش آثار جدیدی از او افتتاح و در این شب نیز وزیر فرهنگ حضور یافت. بهمن، همین نمایش ادامه داشت. تا در روز بیست‌وششم نمایش خط‌نقاشی‌های محمد رؤیایی (از افغانستان) افتتاح و تا پنجم برقرار بود. اسفند، عکس‌های حمید صدیقی به نمایش درآمد. 

۱۳۵۶: و یک سال بعد از مهم‌ترین سال‌های فعالیت گالری نیازی بود. فروردین آثار حسین فلاحی که در ۱۳۳۳ به آمریکا رفته و در دانشکده‌ی هنرهای زیبای شیکاگو درس خوانده و فوق‌لیسانس فلسفه گرفته بود و آثارش در مجموعه‌ی کسانی چون الیزابت تایلور و لورنس هاروی جا داشت، به نمایش درآمد. او رباعیات خیام را با رنگ روغن و شیوه‌ای جدید تصویر کرده بود. هرچند تاریخ نمایش در پوستر از چهارم تا ده روز بود اما دو هفته تمدید شد. حضور وزیر فرهنگ و مدیران مطبوعات شب افتتاح را شلوغ کرد. در همین حال و در گالری شماره‌ی دو آثار دو خانم انگلیسی به نام‌های اری ارون و دوناملو ملو برای پنج شب به نمایش درآمد. تمام آثار در شب افتتاح فروش رفت. تم مجموعه مربوط به اماکن تاریخی تخت جمشید و ابیانه بود. در این ماه آثار رحیمی، زنگنه، نجف‌زاده و ارجمند از شانزدهم تا بیستم بر دیوارهای گالری شماره‌ی دو بود. 
اردیبهشت: از چهارم تا چهاردهم این ماه نقاشی‌های شیلا صالح که مجموعه‌ای از سی‌وپنج تابلو بود، نمایش شد. خوش‌تیپ‌ترین پسران و دختران تهران شب افتتاحیه را قرق کردند. شانزده کار در ساعت اولیه به فروش رفت. بوی عطر میهمانان تا خیابان اصلی عباس‌آباد می‌رفت. به روایتی خیابان از ترافیک خودروهای خاندان متمکن پایتخت شلوغ شد. عکس‌های به‌جامانده از این افتتاحیه، یکی از بهترین شوهای مد پایتخت را در دهه‌ی ۵۰ نشان می‌دهد. از نوزدهم تا بیست‌وهفتم آثار هنرمند انگلیسی، مالی شریدن، از سرستون‌های تخت‌جمشید در قطع کوچک با تکنیک آبرنگ به نمایش درآمد. او درس‌خوانده‌ی آکادمی اکستر در انگلیس بود و دو سالی بود که در ایران زندگی می‌کرد. از بیست‌و‌هشتم این ماه تا هفتم ماه بعد نقاشی‌های محمد زنگنه (معلم هنرستان کمال الملک) بود. او رنگ روغن کار می‌کرد. در نمایش نقش‌برجسته‌ی برنزی، دکورهای تزئینات داخلی با الهام از خانه‌های قدیمی هم دیده می‌شد. وجه غالب آثار نشان‌دادن روستا و زندگی روستاییان بود. خرداد، نقاشی پشت‌شیشه‌ی عبدالله رحیمی از بیست‌ودوم تا سی‌ام بود. تیر، نمایش گروهی آثار فرزانه نورزاد (همسر منوچهر نیازی)، مینو معتمد گرجی، محمود زنگنه، ابراهیم فرجی، مصطفی بسیجی، حسین فلاحی، علی ناظریان، عبدالله رحیمی، احدالله کاکاوندی، سعید شمس‌انصاری برای دو هفته برقرار بود. از پانزدهم مرداد ۲۹ تابلوی علی ناظریان و عزرا عبدالنبی (فارغ التحصیلان هنرستان پسرانه‌ی هنرهای زیبا) بود.از روز بیستم شهریور آثار فؤاد نجف‌زاده و ژازه تباتبایی نشان داده شد. تباتبایی در این سال‌ها در اسپانیا زندگی می‌کرد و گهگاه که به ایران می‌آمد در گالری‌های مختلف نمایش می‌گذاشت. 
از دهم برای پانزده روز آثار فیروز ارجمند بود. مهر، از چهارم برای ده روز ۲۵ اثر از فؤاد نجف‌زاده که کارهای گواش بود، از تلفیق خط‌ و رنگ خلق شده بود، نمایش شد. آبان، آبرنگ‌های شموئیل کتز، متولد وین، از پانزدهم برای پانزده روز برقرار بود. او سفری به شهرهای ایران داشت و آن سفر را نقاشی کرده بود. در کنار تابلوهایی از اورشلیم، میدان شاه، مسجد جامع اصفهان، شاه‌چراغ، باغ ارم شیراز، باغ ملی تهران، چایکاران لاهیجان و مردم ساری تصویر شده بود. در گالری شماره‌ی دو مجموعه‌ای از کاکاوندی، رؤیایی، زنگنه و نیازی دیده می‌شد. 
آذر: کاریکاتورهای بهمن رضایی (۷۳ کاریکاتور و چهار تابلوی رنگ روغن) تا بیستم برقرار بود. او در مجلات روشنفکر، توفیق، فردوسی و ضمیمه‌ی تهران مصور کار می‌کرد و این نخستین نمایش عمومی آثار او بود. از ۲۲ آذر برای دو هفته عکس‌های احمد وخشوری (متولد اردبیل و فارغ‌التحصیل مدرسه‌ی عالی تلویزیون و سینما) نشان داده شد. این مجموعه ۷۰ عکس رنگی حاصل از سفر به پاکستان و سریلانکا بود.
دی، بهمن و اسفند: آثار نقاشانی که در طول سال نمایش داشته‌اند، بر دیوارها بود. 

۱۳۵۷: از دهم اردیبهشت مینیاتورهای مصطفی بسیجی بود. او، که طراحی پارچه خوانده بود، تلفیقی داشت از مینیاتور دیروز با امروز. هم‌زمان عکس‌های حمید صدیقی با عنوان "نگاهی به پاریس" در گالری شماره‌ی دو برقرار شد. خرداد نمایش گروهی از طرح‌ها و اتودهای منوچهر مقدم و هوشنگ سیحون در قطع‌هایی کوچک دیده شد. تیر ایجاد نخستین اکسپوی ایرانی در پارک فرح (لاله کنونی) در روز سوم با عنوان «بازار هنر» توسط این گالری و با همکاری رادیو تلویزیون و شهرداری پایتخت به مدت سه هفته بود. در این مجموعه گالری سیحون نیز شرکت کرد. این نمایش در فضای باز توسط شخص نیازی که در سفر به آمریکا در سانتامونیکا چنین چیزی دیده بود، شکل گرفت و با هم‌فکری آلبرت کوچویی سرانجام یافت. این نمایش عمومی مجموعه‌ای از کاریکاتور، نقاشی قهوه‌خانه‌ای، مینیاتور، کارهای کلاسیک و مدرن بود. ملکه، وزیر فرهنگ، شهردار و رؤسای مملکتی در روز افتتاح بودند. همان روز نود درصد از آثار به فروش رفت. این نخستین‌بار بود که طیف مختلف نقاشان گرد هم می‌آمدند. آثار پیلارام، کلانتری و خاکدان در کنار آثار بسیجی، نجمی و دیگران دیده می‌شد. این اکسپو آخرین نمایش گالری نیازی بود. یک ماه بعد مملکت عجیب شد. تظاهرات همه روزه در شهرهای مختلف و درگیری با پلیس در نهادهای خبری گزارش می‌شد. مرداد، تظاهرات در غالب شهرها اکثر ادارات را نیمه‌تعطیل کرد. در راهپیمایی‌ها بر ضد رژیم و شخص شاه شعار داده می‌شد. روز بیست‌وهشتم فاجعه‌ی دل‌خراش سینما رکس آبادان همه را ترساند. ۳۷۷ زن و مرد و کودک پشت درهای بسته ی سینما در آتش سوختند. در مسجدسلیمان و در تظاهرات سه‌راه پشت برج، اولین شهید مردمی به نام داریوش محمدی تقدیم انقلاب ۱۳۵۷ شد. خون سنگ‌فرش خیابان شهرها را فراگرفت. دیگر مردم، گالری و آثار هنری نمی‌خواستند. منوچهر نیازی همراه خانواده به غربت سفر می‌کند و هشت ماه بعد پلاک «نگارخانه نیازی» از مقابل ساختمان شماره ۴۳۱ خیابان عباس آباد (به علت فروش گالری) برچیده شد.

پی نوشت ۱. در یکی دو جا و به اشتباه، تاریخ افتتاحیه را ۱۳۴۸ ذکر کرده‌اند چرا‌که مجوز گالری یک سال بعد از افتتاح و به موجب نامه‌ای به تاریخ ۱۳۴۸/۰۳/۱۷ از طرف شورای عالی فرهنگ و هنر صادر شد.