گالری خانه آفتاب
تندیس شماره‌ی ۱۹۱، دی ۱۳۸۹
گالری «خانه آفتاب» ۱۵ خرداد ۱۳۴۹ در خیابان روزولت، مقابل دانشسرای عالی (دانشگاه تربیت معلم)، پلاک ۱۵۴/۱ با نمایش عکس‌هایی از ایلات و عشایر گشایش یافت. دهه‌ی ۵۰ از مدرن‌ترین گالری‌های تهران محسوب می‌شد. ساعت کار از نه صبح تا یک بعدازظهر و از چهار تا هشت عصر بود. به صورت دولتی اداره می‌شد و بدون دریافت وجه نمایش آثار می‌گذاشت. بعدتر وزارت فرهنگ و هنر اختیار آن را به یک گروه غیردولتی سپرد؛ یعنی مجموعه‌ای بود که زیر نظر انجمنی با عنوان «دوستداران فرهنگ» اداره می‌شد. به موجب اساسنامه‌ای که داشت از طریق کمک‌های وزارت فرهنگ و هنر و سایر موسسات فرهنگی و هنرمندانی که متمکن بودند، حمایت مالی می‌شد. عمده فعالیت‌های این گالری مربوط به هنرهای سنتی، نقاشی معاصر، مجسمه، کاریکاتور، عکاسی و از مهمترین اهداف آن دعوت هنرمندان غیرایرانی و نمایش آثار آنان بود و این آخری از سلیقه‌ی هما بنایی، کارشناس و مدیر گالری منسوبِ وزارت فرهنگ و هنر، می‌آمد. بیشتر به منظور معرفی و نمایش آثار بود و کاری فروخته نمی‌شد. ژازه تباتبایی و کاظمی مدتی به عنوان داوران و هیئت مدیره جهت انتخاب آثار، همکاری داشته‌اند.
۱۳۴۹: هرچند غیرفعال بود اما نمایشی دونفره از آثار اصغر محمدی و محمد جعفری در تیر و نقاشی دانشجویان دانشگاه پهلوی در مرداد توجه اهالی هنر را برانگیخت.
مهر: نقاشی قلمکاری ایرانی که از مجموعه‌ی عبدالحسین احسانی به امانت گرفته شده بود، زوایای پنهان و ظریفی از این نوع هنر ایرانی را واضح کرد.
دی: روز نهم دی ماه در افتتاحیه‌ی نمایش آثار شیرین بختیار (جاوید)، درس‌خوانده‌ی هنرکده‌ی شینارد لس‌آنجلس و فرزند دکتر ابوالقاسم بختیار، شلوغ‌ترین روز از سال اول گالری بود.
بهمن: پس از نمایش نقاشی‌های علی‌اکبر صفائیان و اسماعیل مرضائی، میشل باستن، نخستین هنرمند دعوت‌شده از کانادا به این گالری (با همکاری اداره‌ی کل روابط فرهنگی) نمایش نقاشی گذاشت.
اسفند: با نقاشی‌های محمود اقدسی سال پرثمری از نظر معرفی نقاشان تازه‌آمده را به پایان برد.
۱۳۵۰: در فروردین ماه پانزده قطعه از عکس‌های ترکیبی بیژن بنی‌احمد شروع تازه‌ای بود.
اردیبهشت: ابتدای اردیبهشت نقاشی محمود زنگنه و ده روز بعد نمایش نقاشی کلیسایی از هنرمندان رومانی و ۲۰ اردیبهشت، ارائه‌ی نقاشی‌های یک آلمانی به نام گئورگ گروس مخاطبان زیادی را به این گالری آورد.
خرداد: یکم خرداد ماه کاریکاتورهای کامبیز درم‌بخش ندای صدای شوخ و تیز و تندی در تاریخ کاریکاتور سیاسی - اجتماعی ایران بود. ۱۸ خرداد، طرح‌های پارچه از کیوان مستوفی‌صدری مخاطبان اعیان آثار او را به این گالری آورد. از موفقیت‌های خانه آفتاب، جذب جوانانی بود که هنوز نمایشی از آثار خود برپا نکرده بودند.
مهر: نخستین نمایش نقاشی و رولیف هورخش تابان، دانشجوی هنرهای دراماتیک، که مجموعه‌ای از چهارده تابلوی نقش برجسته بود، نشان داد فضای این گالری برای نمایش آثار جوانان تازه‌نفس مهیاست. کارهای او هرچند الهام‌گرفته از نقوش ظروف باستانی ایران بود اما آینه‌کاری نه‌چندان دقیق و ناشیانه او را غیرحرفه‌ای کرده بود.
آبان: کاریکاتورهای کاووس مشیری تحول را در مطبوعات ایران گوشزد کرد. ۱۵ آبان، ثمیلا امیرابراهیمی با نمایش چهره‌هایی تکیده و بیمارگونه که مربوط به کارهای چهار سال پیش‌تر او بود، نشان داد چگونه هنرمندی که فاقد تحصیلات آکادمیک بود، روحیه‌ی آکادمی نقاشی معمول را پس زده است. نقاشی‌های محمد پولادی در آذر با سکوت مواجه شد تا ۱ دی با نمایش آثار اسماعیل مرضایی که دومین نمایشگاه خود را برگزار می‌کرد؛ تلفیقی از سبک‌های گوناگون را بی‌هیچ هماهنگی در کنار یکدیگر بنگریم. هرچند در میان تابلوهایی که تکنیک ضعیف داشته، پرتره‌ی مادر و کودک سیاه‌پوست چشم‌نواز می‌نمود.
دی: دانیل (دانیال) گوژوین، نقاش سی‌و‌دو ساله متولد اراک، با نمایش چهل تابلو که ۲۰تای آن با موضوع اتومبیل بود، بیننده را به یاد مهارت استاد او، ملیک استپانیان، می‌آورد.
بهمن: نقاشی علی‌اکبر صفائیان در سکوت برپا شد تا در تمام طول اسفند بینندگان، نقاشی و آبرنگ‌های جسی آراتون را بنگرند.
۱۳۵۱: در فروردین این سال آثار نقاشی کاوس وصال به دیوارها نصب شد. نیمهی نخست اردیبهشت نقاشی فلور آبکار و نیمهی دوم طراحی و نقاشی مینو اسعدی برقرار بود.
خرداد: نمایش طرح جلدهای خسرو جلالی، هنرجوی هنرستان هنرهای زیبا، کم‌مخاطب‌ترین نمایش این سال بود. هرچند نمایش نقاشی‌های فریده عمادزاده در همین ماه رونق دوباره‌ای به گالری بخشید.
مهر و آبان: نمایش موردتوجه این سال آثار یعقوب امدادیان همراه مجسمه و طرح‌های آبرنگ یونس فیاض در مهر بود. در آبان، کنده‌کاری و طراحی هنرمند ترکیه‌ای مصطفی اصلیر با همکاری اداره‌ی روابط فرهنگی برقراربود.
آذر: نقاشی کریستوفر طاطاوسیان و بهمن، نمایش آثار مینیاتور هنرمندان معاصر موردتوجه عموم قرار گرفت. در همین ماه، نمایش نقاشی منوچهر داوریار همگی را متوجه این نقاش تازه‌کار کرد. ۱۶ اسفند، نمایش آثار نقاشی دانیل گوژوین پایان سال خوشی را برای گالری رقم زد.
۱۳۵۲: مینیاتورهای عباس جلالی سوسن‌آبادی شروع درخشانی بود. نقاشی میکائیل شهبازیان و هاکوب وارطانیان در اردیبهشت ادامه‌ی سنت نقاشانی بود که عموماً با عنوان «شاگردان مکتب کمال الملک» تلقی می‌شدند.
خرداد: آثار محمود ایزدی، نمایش داده شد. او که مینیاتور را نزد مقیمی و بهزاد آموخته بود و دیپلم هنرستان هنرهای زیبای پسران را در ۱۳۵۱ داشت، در ادامه‌ی ذهنیت استادان خود نقاشی می‌کرد.
تیر: نقاشی و طراحی هما پرتوی بیست روز بر دیوار بود و تماشاچیان بسیاری را به گالری آورد. اما مهمترین نمایش این سال در شهریور از آثار بافت فرش رسام عرب‌زاده برقرار شد که به مناسبت هزاره‌ی ابوریحان بود. استقبال بی‌اندازه‌ی مردم تهران نمایش را چند هفته تمدید کرد. آثار متعددی از قالی و گلیم با نقش و طرح‌های تازه دیده می‌شد. زمینه‌ی فرش‌ها در شبیه‌سازی، تابلومنظره و مینیاتور بود. طرح‌هایی نیز برای گلیم و با الهام از منبت‌کاری و خاتم‌سازی ایرانی، دیده می‌شد. عرب‌زاده با استفاده از نقوش تزئینی عهد صفوی و برهم زدن آن، نوعی بافت تلفیقی ساخته بود. مهمترین اثر این نمایش، فرشی بود در مینیاتور با عنوان «شاهنامه» که نه سال روی آن کار کرده بود. فرشی با طرح گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان که با رنگ سرمه‌ای بافته شده بود، خیره‌کننده بود. برای حسن‌ختام این نمایش، برنامه‌ی شب شعری با حضور جمع کثیری از هنرمندان و نویسندگان و شعرای معاصر و مدیران و خبرنگاران مطبوعات در ۳۰ مهر برگزار شد که هسته‌ی مرکزی آن، شعرخوانی محمدحسین شهریار بود.
آبان: آثار حسین الطافی بر دیوار رفت. از نمایش‌های این ماه آثار شیلا اخوان صالح و حسین نوروزیان نیز بود.
آذر: جمشید ترسی عکس‌های خود را به نمایش نهاد.
دی: نمایشی گروهی از نقاشی قهوه‌خانه‌ای با همیاری میکائیل باقری چشم‌نواز بود. در بهمن با مینیاتورهای اصغر بهمن‌زاده سالی پر از هنر سنتی ایرانی برای این گالری بود. همین ماه، حسن اسماعیل‌زاده نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای خود را نمایش داد. پایان این سال در اسفند و با نمایش مجسمه‌های جعفر توتونچی بود.
۱۳۵۱: مینیاتورهای مصطفی بسیجی به نمایش درآمد. هاسمیک نرسیسیان از ۱۴ فروردین و محمود زنگنه از ۲۷ فروردین آثار نقاشی خود را به نمایش نهادند.
نیمهی نخست خرداد، مجسمه‌های محمد فربودنیا و نیمه‌دوم نقاشی بدری علائی گالری را برای چند روز شلوغ و بسیار پربیننده کرد. نیمهی اول تیر، نقاشی پری محمدی و نیمهی دوم طرح‌ها و نقاشی بزرگ خضرایی دیدنی بود.
شهریور: به نمایش آثار جمعی از هنرمندان هنگ‌کنگ اختصاص یافت.
مهر: سوا از نقاشی مهین بهرامی، مجموعه‌ی با بیش از بیست فرش ابراهیم بنی‌احمد به دیوار آویخته شده.
به مناسبت هفتمین جشن هنر از ۱۰ آبان حدود نود تابلو از هنرجویان دانشسرای هنر در زمینه‌های نقاشی و طراحی بردیوار گالری نصب شد. روزهای آخر این ماه با نقاشی‌های محمود زنگنه به پایان رسید تا در نیمهی اول آذر کارهای هنری شهناز ارشد از پاکستان و نیمهی دوم نقاشی و مینیاتور پروین سپهر به نمایش درآید. آثار هنرمندان رشته‌ی گرافیک کشور بلغارستان از ۱۵ دی به مدت ده روز برگزار شد.
بهمن: طرح‌های تزئینی بهناز خوش‌کیش و در اسفند آبرنگ‌های فتحعلی حیدری از نقش پرندگان مورد توجه قرار گرفت.
۱۳۵۴: برای این گالری سال تحول بود. دو ماه نخست سال به‌علت تعمیرات و تغییرات دکوراسیون تعطیل بود و از ۱۸ خرداد کار خود را با نمایش مجسمه و نقاشی ژازه تباتبایی شروع کرد. این مکان تا ۱۳۵۳ تنها نگارخانه‌ی دولتی در تهران بود. در این سال، با توجه به محدودیت ابعاد این واحد نگارخانه‌ی مهرشاه و گالری تخت جمشید نیز گشایش یافت. پس از تغییرات، یک چای‌خانه‌ی کوچک در فضای گالری بنا گردید و کسانی که برای انتخاب آثار هنری، گوش‌سپردن به آهنگ مطلوب یا مطالعه‌ی کتاب می‌آمدند، می‌توانستند در این فضای آرام استراحت کنند؛ چرا‌که در آن دست‌چینی از کتاب‌های مربوط به هنر و فرهنگ، منتخبی از صفحه‌های موسیقی و برگزیده‌ای از صنایع‌دستی به فروش می‌رسید. جالب اینکه به کمک تابلوهای آگهی نصب‌شده به دیوار، مراجعین در جریان برنامه‌های نمایشگاه‌های هنری و سالن‌های موسیقی و تئاتر که در پایتخت وجود داشت، قرار می‌گرفتند.
تیر: آثار نقاشی پریچهر نامدار جالب توجه بود.
مهر: نقاشی‌های ژان لجستر، هنرمند بلژیکی، فضای گالری را یک هفته شلوغ کرد و در همین ماه محمدرضا جوادی نمونه‌هایی از نقاشی‌خط به نمایش نهاد. او که دانشجوی رشته‌ی معماری دانشگاه تنسی بود، بیننده را به یاد آثار پیلارام و زنده‌رودی می‌انداخت.
آبان: بهرام عالیوندی و محمدرضا وکیل بهرامی آثار خود را به نمایش گذاشتند. عالیوندی با اینکه نقاشی را با شمایل‌کشی شروع کرده بود و تحت‌تأثیر نقاشی قهوه‌خانه‌ای بود، این بار به فضاهایی کوبیستی علاقه نشان می‌داد. آثار طراحی و تابلوهای آبرنگ محمدرضا وکیل بهرامی که اصفهانی بود، از مناظر روستایی و فضاهای بومی زادگاه خود شکل می‌گرفت.
آذر: نقاشی‌خط اسدالله کیانی و سپس نقاشی‌های مدرن هادی حجازی دیده شد. کیانی از هنرمندان اصفهان، نخستین نمایشگاه آثار خود را برگزار می‌کرد که مجموعه‌ای از خطوط کوفی، ثلث، بنایی و شکسته نستعلیق روی چوب و بوم بود. حجازی که نخستین نمایشگاه خود را برگزار می‌کرد، فارغ‌التحصیل گرافیک تبلیغاتی از آمریکا بود و تکنیک گرافیک و حجم‌های هندسی کار او را از نقاشی دور کرده بود.
نقاشی‌خط‌های خوشنویس پاکستانی «صادقین» موردتوجه بسیاری در دی شد. او که با ردای بلند و صورتی آفتاب‌سوخته در روز افتتاحیه دیده می‌شد، خوشنویسی را از شوق به آیات قرآن مجید آموخته بود و سال‌ها بود که داشت دور دنیا می‌گشت و سلوک عارفانه‌ای می‌پیمود. از نکات با‌اهمیت در این نمایش، نقش آیات قرآن بر پوست بود. طوماری طویل دربرگیرنده سورۂ «یس» سرتاسر دیوار را پر کرده بود. از او شعرهایی نیز به زبان اردو و در کنار تابلوهایش آویخته شده بود. این نمایش، شلوغ‌ترین نمایشگاه در طول سال بود.
در بهمن آثار آندره گوالویچ و نقاشی حسین بنائی برپا شد تا از ۱۶ اسفند نقاشی معاصر کره جنوبی به نمایش درآید.
فروردین ۱۳۵۵: ۲۱ فروردین و در آغاز هفتمین سال فعالیت، مروری بر نمایشگاه‌های گالری از بدو تأسیس تاکنون با همکاری اداره‌ی کل آفرینش هنری و ادبی وزارت فرهنگ و هنر برپا شد. در نمایشی از عکس، نقاشی، کاریکاتور، کنده‌کاری، طراحی، مجسمه و کارهای گرافیکی؛ مجموعاً چهل‌وهشت نقاشی و مجسمه در فضای گالری به تماشا گذاشته شد.
اردیبهشت: آثار بهناز خوش‌کیش مخاطبان زیادی به گالری آورد و در خرداد، مینیاتورهای محمدباقر آقامیری، محمدتقی حوریان و علی تجویدی نمایش رفت. یکی از مهمترین اتفاقات هنری این سال نمایش طرح‌های کاریکاتور مسعود مهرابی بود؛ تلفیقی بین طراحی و کاریکاتور به وجود آورده بود که او را از یک کاریکاتوریست جدا و یک طراح قلمداد می‌کرد.
خسرو سیاح نیز که آخرین نمایشگاه خود را در مسجدسلیمان (۱۳۴۹) برپا کرده و سپس برای ادامه‌ی تحصیل به آمریکا رفته بود، نمایشی برپا کرد و تأثیر ذهنیت مینیاتور در کارهای جدیدش آشکار بود. نمایشی از آثار مجسمه و پیکره‌های خانم هیلا (آیلا) هیلتونن فنلاندی نیز در این سال قابل توجه بود. او به‌علت اینکه مجسمه‌های بزرگ و ضخیم، کار می‌کرد، تعدادی از ماکت آن‌ها را در این نمایشگاه عرضه کرده بود و همراه با آن فیلم، عکس و اسلایدهایی نمایش می‌داد. هیلتونن همان شخصی است که سال ۱۳۵۳ در پارک ملت (شاهنشاهی سابق) تهران مجسمه‌ای را با عنوان «نخلستان» از برنج و آلومینیوم با حجمی بزرگ ساخت.
بهمن: نمایش نقاشی آتوس گاروتی، هنرمند ایتالیایی، برقرار بود و در اسفند منصوره حسینی مهمترین نمایش نقاشی این سال را با آثار جدید خود برای گالری خانه آفتاب مهیا کرد.
۱۳۵۶: در فروردین ماه نمایشگاه نقاشی مهرداد مطیعی برقرار شد.
مهر: از ۳ مهر آثار ایوان ژیرارد به دیوار بود و در ۱۸ مهر به مدت سیزده روز و به مناسبت افتتاحیه موزه هنرهای معاصر، آثاری از هاکوب وارطانیان، رضا بصیری، بهرام عالیوندی، منصوره حسینی، محمدباقر آقامیری، هما بنایی، جمیله هاشمی، گیزلا سینایی، اسماعیل مرضایی، مهرداد مطیعی، فؤاد نجف‌زاده و ایوان ژیرارد برپا شد.
آذر: مینیاتورهای عطیه صدیقی سیزده روز در نمایشگاه بود. ۱۴دی، واحه مرادیان نمایش آثار گذاشت و یکی از استعدادهای درخشان نقاشی جدید ایران را با کارهای خود شناساند. در همین ماه مارتیک نرسیسیان از فرانسه به ایران آمد و نخستین نمایش آثار رنگ روغن خود را برپا کرد.
بهمن: آتوس گاروتی به مدت پانزده روز نقاشی‌های خود را نشان داد. او ثمره‌ی یک سال سیاحت در ایران را مضمون این نمایشگاه کرده بود که بیشتر فضای مغازه‌ها، گنبدها، پل‌ها و آداب و رسوم مردم اصفهان در آن واضح بود. از نمایش‌های موفق این سال باید از آثار ارنست فوش، از پیشوایان مکتب رئالیسم فانتزی وین، نام برد.
فروردین ۱۳۵۷: رضا بصیری به مدت دوهفته نمایشی از مجسمه‌های خود برپا کرد. ۱۹ تا ۲۸ اردیبهشت خانم گیزلا سینایی مجموعه‌ی متفاوتی نشان داد که بعدتر نمونه‌ی کاملی از امضای نقاشانه‌ی او از دل همین آثار شکل گرفت. نمایش آثار محمدباقر آقامیری در خرداد قابل توجه بود. او مجموعه‌ای از آثار رنگ روغن، مینیاتور، پرتره‌های مدادرنگی و طراحی را مجموعه کرده بود. سایه‌روشن‌های دقیق او در طراحی نمونه‌ای از استادی را در این فن نشان می‌داد. او شاگرد محمود فرشچیان بود و در زمان نمایش این آثار مدرس مینیاتور ایرانی در هنرستان بهزاد بود. نمایشی از بافته‌های کردهای مهاجر روی مقوای فشرده که برای ساخت قلمدان‌ها به کار می‌رفت نیز از نمایش‌های قابل توجه این سال بود. در بحبوحه‌ی انقلاب ۵۷ گالری خانه آفتاب برای همیشه تعطیل شد.
