گالری زند
تندیس شماره‌ی ۱۹۶، فروردین ۱۳۹۰
از با‌اهمیت‌ترین گالری‌های دهه‌ی ۵۰ بود. با عمر کمی که داشت، در روند چهره‌شناسی و اثرشناسی نقاشی مدرن ایران تأثیر گذاشت. دوشنبه، ۱۳ اردیبهشت ۱۳۵۵، با نمایش آثار میخائیل ماکرولاکیس با عنوان «پنج سال در ایران» در خیابان جردن، بالاتر از ظفر، کوچه‌ی تور، شماره‌ی ۳۲ رسماً افتتاح و شروع به فعالیت کرد. یک سال بعد به مجتمع آ.س.پ در خیابان محمدرضا نقل مکان کرد. یک سال پس از آن با شروع شلوغی مردم در انقلاب ۱۳۵۷ سرنوشت آن مانند سرنوشت اغلب گالری‌های تهران نامعلوم شد. مسئولیت این گالری با خانم هما زند و آقای فریدون آو، طراح گرافیست و نقاش، بود.
آو، از دقیق‌ترین انتخاب‌کنندگان آثار هنری بود و بعدتر در هر گالری که به عنوان مؤسس یا مشاور حضور یافت کمیاب‌ترین و گرانبهاترین مجموعه‌های ممکن را گرد آورد. شیوه‌ی نمایش در این مکان خاص بود. مدیران گالری با بیست‌و‌دو نقاش صاحب‌سبک قرارداد سه‌ساله بسته بودند. در نتیجه هر دو سال یک بار نوبت هرکدام می‌رسید. به غیر از این افراد گاه نمایش گروهی برپا بود. مجموع آن افراد اینها بودند: ناصر عصار، فریدون آو، کامران دیبا، منیر فرمانفرمائیان، دیوید هاکنی، میخائیلس ماکرولا کیس، رافائل مهدوی، لیلی متین دفتری، سیراک ملکنیان، اردشیر محصص، کلاوس اولدنبرگ، محمد رادوند، بیژن صفاری، تونی شفرازی، کارل شلامینگر، پرویز تناولی، سای تومبلی، اندی وارهول، منوچهر یکتایی، فیروز زاهدی، حسین زنده‌رودی و فریدون فرسائی. از سوی مدیران گالری شرایطی مهیا گردید تا تعدادی از آثار هر نقاش که به نمایش درمی‌آمد، به روش چاپ سیلک‌اسکرین و با قیمت ارزان در اختیار مخاطبان قرار گیرد. این چاپ‌ها به کمک یک زن و شوهر فرانسوی در کارگاه کوچکی در شهر پاریس ساخته و به ایران فرستاده می شد. تعداد زیادی از آثار لیلی متین دفتری به همین شیوه و با قیمت ارزان در اختیار خریداران قرار گرفت.
۱۳۵۵: دوشنبه ۱۳ اردیبهشت نخستین نمایش با عنوان «پنج سال در ایران» مجموعه‌ای از آثار میخائیلس ماکرولاکیس گالری را افتتاح کرد و تا بیست‌و‌ششم برقرار بود. از بیست‌و‌هفتم آثار رنگی اردشیر محصص نمایش شد. این مجموعه حاصل سفر او به آمریکا و اروپا بود و تا ۲۷ خرداد ادامه داشت. مجموعه‌ای از این آثار بعدتر در کتاب «تبریکات» منتشر شد. تیر، طبق معمول فصل گرما نمایشی برگزار نشد. مرداد، مجموعه‌ای گروهی از نقاشان معاصر ایرانی که اغلب اعضای گالری بودند، نمایش شد. این مجموعه تا اواخر شهریور - از ۵ تا ۸ بعدازظهر - وقت دیدن داشت. مهر، از یکم تا بیست‌و‌دوم آثار حسین زنده‌رودی معرفی شد. آذر، از بیست‌و‌چهارم تا هشتم ماه بعد، بیست‌وهشت تابلو از فریدون آو برقرار بود. او طراح صحنه‌ی کارگاه نمایش و طراح و گرافیست جشن هنر شیراز بود و این سومین نمایش آثارش بود که برگزار می‌شد. زمانی بعد این مجموعه با عنوان «عناصر چهارگانه» (آب، باد، خاک و آتش) معروف شد. دی، آثار کامران دیبا با عنوان «کفش در پای زن» در نمایش بود. شب افتتاح فرح دیبا حضور یافت و اغلب خیابان‌های همجوار گالری شلوغ شد. از بیست‌ویکم همین ماه تا ۷ بهمن آثار منوچهر یکتایی که از نیویورک آمده بود، به نمایش درآمد. سیزدهم بهمن رافائل مهدوی آثار اکریلیک به نمایش نهاد. اسفند، میخائیلس ماکرولاکیس از یازدهم آثاری بر دیوار گالری تزئین کرد.
۱۳۵۶: گالری در این سال به ساختمان مجتمع آ.س.پ در خیابان محمدرضا، کوچه‌ی نیمه‌خاکی چکاوه و نزدیک دریاچه‌ی مصنوعی همین مجتمع نقل مکان کرد. اردیبهشت، از یکم برای پانزده روز آثار نقاشی، طراحی و گرافیک داگلاس جیمز جانسن نمایش شد. از بیست‌ویکم تا آخر ماه مجموعه‌ای از تونی شفرازی بود. او تحصیل‌کرده‌ی دانشگاه کالیفرنیا و انستیتوی هنری اوتیس در لس‌آنجلس بود. او همان است که در اوایل دهه‌ی هفتاد میلادی در موزه‌ی هنرهای مدرن نیویورک با اسپری قرمز بر روی تابلو گوئرنیکای پیکاسو رنگ پاشید. فصل تابستان در تعطیلی بود. مهر، از پنجم نقاشی لیلی متین دفتری برگزار و تا بیست‌و‌دوم ادامه داشت. او مجموعه‌ی ماهی ها، تنه‌ی درخت‌ها (گل‌های لادن) و چهره‌هایی از آدم‌های اطراف خود را نمایش داد. در این هفته اغلب آثار سیلک‌اسکرین او به فروش رفت. فرح دیبا در شب افتتاح در شلوغی دعوت‌شدگان دیده می شد. آبان، از سیزدهم آثار ناصر عصار که یکی از غریب‌ترین نقاشان ایرانی بود، برگزار شد. او به شیوه‌ی شرق دور قلم میزد و آبرنگ‌های دقیقی داشت. این نمایش تا روز ۲ آذر ادامه یافت. آذر، از پنجم تا بیست‌و‌دوم نقاشی‌های دیوید هاکنی برقرار بود. از ساعت ده تا هفت بعدازظهر فرصت دیدن داشت. از بیست‌و‌ششم تا چهارده روز بعد مجموعه‌ای از آثار محمد رادوند نمایش شد. او در مدرسه‌ی هنری فلوریدا درس می‌خواند. دی، از نوزدهم آثار کارل شلامینگر بود. او ده سال پیش به ایران آمد و معلم دانشکده‌ی هنرهای زیبا در دانشگاه تهران شده بود. ۱۹۳۵ در شهر کمپتن آلمان متولد شد، در هنرهای زیبای مونیخ درس خواند، در استانبول درس داد و در نهایت با توصیه‌ی پرویز تناولی به ایران آمده بود. در همین سال مجموعه‌ای از تکه‌دوزی‌هایش در انجمن ایران و آمریکا مخاطبین بسیاری جلب کرد. نمایش او در گالری زند مجسمه‌هایی بود از چوب، برنز و سنگ. به علت نبودن امکانات ریخته‌گری در تهران آثار برنزی خود را از آلمان آورد. این نمایش تا ۸ بهمن برقرار بود. بهمن، از دوازدهم اردشیر محصص طرح‌های «موش و گربه عبید زاکانی» را نمایش داد و تا ۲ اسفند برقرار بود. اسفند، از هفتم قالیچه‌های پرویز تناولی نشان داده شد که مجموعه‌ای بود از بافت‌های شهری و عشایری. او به مردم عشایر فکر می‌داد و طرح می‌داد و همکاری می‌کرد تا قالیچه‌هایی از روی نقشه‌هایش بردار شود. این آثار بعدتر از مجموعه‌های نفیس قالیچه‌های ایرانی در جهان شد.
۱۳۵۷: برای گالری زند سال بدی بود. فروردین، از هجدهم نمایش آثار سیراک ملکونیان برقرار شد و تا دهم اردیبهشت ادامه یافت. اردیبهشت، از سیزدهم مجموعه‌ای از بیست طراحی و سیزده نقاشی رنگ روغن حسین زنده‌رودی نمایش شد که مجموعه‌ای بود از تلفیق کتیبه‌ها، خط‌نوشته‌ها و تصاویر و نقوش رمل و اسطرلاب و کتاب‌های ادعیه. او در این سال در پاریس زندگی می‌کرد. زمینه‌ی تابلوها سفید بود با ریزش حروف و اعداد و نقش و جای انگشت و مهرهای لاستیکی بر آن. مجموعه تا ۴ خرداد برقرار بود و جزو شلوغ‌ترین نمایش‌های تاریخ گالری زند. خرداد، از هفتم نقاشی ماری برنارد ایویر نشان داده شد و تا بیست‌و‌چهارم ادامه داشت. او سال ۱۹۶۹ در پاریس به دنیا آمد. در سوربن و دانشکده‌ی هنرهای زیبای پاریس درس خواند و چند سال بود که طراحی و سوزن‌دوزی می‌کرد. این نمایش طرح بافت پارچه و سوزن‌دوزی بود. در آخر این ماه، مجموعه‌ای گروهی از نقاشی، گرافیک و لیتوگرافی از عصار، متین دفتری، شلامینگر، تناولی، یکتایی، زنده‌رودی، آو، کامران دیبا، عربشاهی، بالاسانیان، دیوید هاکنی، داگلاس جانسون برگزار شد. این نمایش برای ماه‌های تیر، مرداد و شهریور در نظر گرفته شده بود. در شلوغی پیش از خروج شاه و ملکه، گالری زند از سکه افتاد.
