هشتمین نشست سالانهی پنجم با عنوان «امکانها و چالشهای آموزش مجازی عکاسی در ایران» ساعت ۱۷ تا ۱۹ روز سهشنبه ۵ اسفند ۱۳۹۹ برگزار شد. سخنرانان این نشست رضا صوفی، حسن خوبدل و بهنام صدیقی بودند و مجری آن امیرهادی شیرزادی (دبیر اجرایی سالانهی چهارم) بود.
شیرزادی ضمن تشکر از حامیان مالی این دورهی سالانه، مبحث را با ویدئوی مستندی از دانشجویان دانشگاههای تهران شروع کرد. هفت دانشجو که از مقاطع و ورودیهای مختلف دانشگاههای سوره، تهران، هنر تهران و آزاد تهران در تهیهی این مستند همکاری کرده بودند همگی دربارهی مسائل، مشکلات و فرصتهای آموزش مجازی صحبت کردند. بعد از پخش ویدئو شیرزادی اعلام کرد موضوع بحث امروز ارائهی راهکار یا راهحل نیست، بلکه بررسی کیفیت آموزش مجازی در رشتهی عکاسی است. در این نشست از بهنام صدیقی (مدرسس موسسهای خصوصی)، رضا صوفی (مدرس دروس عملی دانشگاه تهران) و همچنین حسن خوبدل (مدرس دروس نظری دانشگاه هنر تهران) دعوت شده بود تا دربارهی چالشها و فرصتهای آموزش مجازی صحبت کنند. شیرزادی همچنین گفت که بحث به صحبت دربارهی سه مدل کلاس مجازی اعم از دروس تئوری، کارگاهی و استودیویی تقسیم میشود و اساتید تجربیات تدریس مجازیشان در هرکدام از این کلاسها را برای ما بازگو میکنند. او در ادامه مطرح کرد که خوب است بحث را با سالانهی عکس دانشگاه تهران به عنوان یک فعالیت جمعی آموزشی شروع کنیم و بهنام صدیقی را دعوت به صحبت کرد.
صدیقی که دبیر علمی چهارمین دورهی سالانهی عکس دانشگاه تهران بوده بهخوبی به تفاوتهای این دوره با دورهی قبل، حتی در جزئیات اشاره کرد. بهنام صدیقی ضمن ابراز خوشحالی از برگزاری این دوره به این نکته اشاره کرد که: من امسال هنگام دیدن آثار، به مسئلهی چگونه دیده شدن آثار فکر کردم. سال گذشته ما در نگارخانهی تجسمی آثار را وارسی میکردیم و حالا هر هنرمندی، خارج از انتخاب خویش، بهاجبار این نوع ارائه (ارائهی دیجیتالی آثار بر روی سایت) را برگزیده. ارائهی آثار در سایت یا به صورت دیجیتال خود انتخابی است که در شرایط عادی میتواند نوعی بیان هنرمند باشد همانطور که نوع کاغذ عکس چاپ شده، اندازه قاب و... نوعی انتخاب و بیان هنرمند است. اما نکتهی مثبت آن، دسترسی همهی افراد از هر کجا به عکسهای سالانه و نشستهای آن است که حتی بعد از باز شدن دانشگاه هم این امکان باید بهطور جدی در نظر گرفته شود.
صدیقی در ادامه افزود: ما سال گذشته نیز به دنبال راهاندازی سایت بودیم چرا که داشتن سایت باعث ایجاد آرشیوی میشود برای آیندگان و برای هرآنچه که در عکاسی هنرهای زیبا رخ داده. سال پیش این امکان میسر نشد ولی حالا شاهد سایت سالانهی عکس دانشگاه تهران هستیم که اتفاق مبارکی است. اگر سایت ارتقا بیابد و فضای سهبعدی نگارخانه نیز ساخته شود، بیننده میتواند تجربهی کاملی از نوع ارائهی عکسها، نورپردازی سالن و چیدمان آثار داشته باشد. همچنین خوب است امکان چند راه تماسی با شرکتکنندگان سالانه برای پرسش و پاسخ در سالانههای آینده در نظر گرفته شود. این فقط پیشنهاد من برای دوران کرونا و دورانی که مجبور به برگزاری آنلاین و مجازی سالانه هستیم نیست، بلکه فکر میکنم فرصتهای فضای مجازی باید در کنار فضای حضوری جدی گرفته شود. در ادامه حسن خوبدل دربارهی فرصتها و چالشهای آموزش در فضای مجازی گفت: کیفیت کلاس آنلاین در ایران و بقیهی نقاط دنیا یکسان نیست. هیچ سامانهی مشخصی برای تدریس در دانشگاهها تعریف نشده و هر دانشگاهی به نرمافزاری روی آورده و هرکدام شاید تا مدتی پاسخگوی نیاز دانشجویان و اساتید باشند.
خوبدل ضمن تأیید صحبتهای صدیقی اشاره کرد: باید بیشتر روی این فضا سرمایهگذاری کرد. فضای مجازی این امکان را فراهم آورده تا دانشجو (دانشجوی دانشگاه آزاد) با خود فکر کند چقدر به دانشگاه نیاز است؟! چرا با همین هزینه در کلاسها و دورههای آنلاینی که جای دیگری از دنیا در حال برگزاری است شرکت نکنم؟! فضای مجازی باعث ضعیفشدن نهادهای رسمی شده و فضایی چندصدایی به وجود آورده که ضرورت دانشگاه را تا حدودی از میان برده است. رضا صوفی نیز به این نکته اشاره کرد که در درسی مثل نورپردازی و آموزش مجازی آن، چالش بزرگ دانشجویان عدم دسترسی به وسایل کارگاهی و استودیویی است و هرچقدر هم که استاد و دانشجو تعامل موثری داشته باشند در نهایت دانشجو چراغ مطالعه را نمیتواند جایگزین تجهیزات میلیونی کارگاه دانشگاه بکند.
شیرزادی از بهنام صدیقی دربارهی سختی عکاسی در این دوران پرسید: آیا کرونا و شرایط روی عکاسی دانشجویان مؤثر بوده؟ صدیقی گفت: در ابتدای شروع این پاندمی فرصتهای زیادی را از دست دادیم و حالا که به عقب نگاه میکنیم متوجه میشویم امکان استفادهی بهتر از آن وجود داشت ولی رفتهرفته فضایی روشنتر شکل گرفت و آگاهی ما از شرایط کنونی باعث شده عکاسی و وضعیت منافاتی با هم نداشته باشند. در بیشتر کلاسهای آموزشگاهی من، تمرکز روی دیدن عکسها در فضای مجازی بهتر از فضای حضوری صورت میگیرد.
شیرزادی در ادامه صفحاتی از روزنامهی دانشجومحوری با عنوان «برعکس» را به نمایش درآورد و گفت: برعکس اتفاقی است که تماماً به دست دانشجویان رقم خورده، هیچ نهاد، استاد راهنما و حتی جریان دانشگاهیای پشت آن نبوده. برخی از دانشجویان عکاسی دانشگاه تهران در دوران اولیهی شروع کرونا و قرنطینه، گروهی در فضای مجازی تشکیل دادند و هر شب عکسهای خود را در آن گروه قرار دادند. این اتفاق باعث شد بیشتر از ۷۰ شماره از این روزنامه آماده شود و در ادامه حتی دانشجویان رشتههای دیگر هم در این اتفاق شرکت کردند و آثاری شامل عکس، نقاشی، متن و ویدئو هم تولید میشدند. صدیقی و شیرزادی هر دو بر فرصت بودن این برهه برای خلاقیتهای جمعی توافق داشتند. حسن خوبدل در ادامه اذعان کرد که هم برای دانشجویان و هم اساتید، کلاس آموزشی نیاز است تا با فضای مجازی همراه شوند و بهترین بهره را از آن ببرند. خوبدل اضافه کرد: در فضای مجازی ساعت کلاسها دست خودمان است، کسی از دانشکده بیرونمان نمیکند، کسی طلبخواهی کلاسش را نمیکند و ما را از کلاسی به کلاس دیگر نمیفرستند. همچنین قهوه و چاییمان در کنارمان است و با هم گفتگو میکنیم. اگر همه دوربین لپتاپ یا موبایلهایشان را روشن کنند حس کنار هم بودن تشدید میشود و اما جدای همه اینها در آخر دل همهمان برای شور و شوق کلاسهای حضوری تنگ میشود.
او همچنین اشاره کرد که متأسفانه مشکل زیرساخت اینترنت در بسیاری از نقاط ایران وجود دارد و بسیاری از دانشجویان با مشکل اینترنت دست و پنجه نرم میکنند، همچنین بعضی از دانشجویان ممکن است توانایی مالی برای خرید تجهیزات لازم برای شرکت در آموزش مجازی را نداشته باشند. خوبدل ادامه داد که رفع بسیاری از این مشکلات با کمک دانشگاه و ارائهی تجهیزات به دانشجویان امکانپذیر است.
همچنین خوبدل از تجارب خوب خود در زمینهی دفاع پایاننامهها گفت و اضافه کرد: به این فضا خوشبینم. از استرس دانشجویان کاسته میشود، دانشجویان فرصت صحبت خواهند داشت و همچنین افراد حاضر در جلسه نیز فرصت صحبت دارند. او اشاره کرد که در جلسههای دفاع مجازی گاهی حدود ۲۰۰ نفر شرکت میکنند و این باعث بهتر دیده شدن کار دانشجو میشود. همچنین در پایان جلسه شرکتکنندگان خودشان میتوانند مستقیم از دانشجو سوال کنند که همین عامل باعث روانتر شدن جلسهی دفاع مجازی میشود.
رضا صوفی دربارهی کلاس نورپردازی و تبلیغات صحبت کرد و وضعیت این کلاسها را در آموزش مجازی بسیار وخیمتر از کلاسهای نظری دانست. او گفت که کلاسهای نظری گاهی بهسادگی در فضای مجازی قابل برگزاری است اما دانشگاه برای برگزاری کلاسهای کارگاهی مثل نورپردازی که درس بسیار مهمی است هیچ تمهیدی نیندیشیده است. او ادامه داد که ترم گذشته برای انتقال مطالب این درس مجبور بوده از استودیوی شخصی خودش استفاده کند، فیلمهای آموزشی ضبط کند و همین فیلمها را با کمک دانشجویان داوطلب تدوین کند و در اختیار دانشجویانش قرار دهد. همچنین روش ساخت یک منبع نوری بسیار ساده را آموزش داده تا شاید دانشجویان بتوانند با امکانات حداقلی، تمرینها را انجام دهند. صوفی اشاره داشت که هیچکدام از این روشها جایگزین حضور در استودیوی نورپردازی دانشگاه نخواهند بود و دانشجویان نیاز دارند تا بدون حضور واسطههایی مثل صفحهی مانیتور با پدیدهی نور و کیفیتهای مختلف آن آشنا شوند.
پس از صحبت اساتید، به پرسش و پاسخ با حضار پرداخته شد: سهیل ارجمند (از شرکتکنندگان در نشست) ضمن تشکر از برگزارکنندگان این رویداد سوالش را اینطور مطرح کرد: پس از بازگویی مشکلات دانشجویان و اساتید و آسیبشناسی در جلسهی امروز، آیا کسی از دستاندرکاران حیطهی آموزش یا مسئولین حضور دارند که تلاشی برای رفع مشکلات بکنند؟ امیرهادی شیرزادی با ذکر اینکه نشستهای سالانه عکس کاملاً دانشجویی و با همراهی اساتید برگزار میشوند، به عدم حضور نهادهای دانشگاهی و مسئولان در این نشست اشاره کرد اما امیدوار بود که به گوش افراد مرتبط برسد و آنها چارهای بیندیشند.
بعد از آن امین شیرپور (نایب دبیر شورای صنفی پردیس هنرهای زیبا) به ذکر چند نکته دربارهی وضعیت دانشگاه و کلاسهای مجازی در سال گذشته پرداخت: ۱. برای دانشجوی عکاسیای که نیاز دارد بعداً از طریق کار با تجهیزات عکاسی و فراگیری دروس مهم استودیویی کسب درآمد کند، آموزش مجازی و عدم دسترسی به امکانات فیزیکی دانشگاه، ضربهی بزرگی بوده و هست. ۲. با پیگیریهایی که توسط شورای صنفی در ترم گذشته انجام شد، نزدیک به ۱۴ ورودی از رشتههای مختلف هنرهای زیبا توانستند حذف ترم بدون سنوات داشته باشند و یک ترم کمتر با مشکلات آموزش مجازی درگیر باشند. ۳. صحبتهایی که در طول سالانه و مخصوصاً این نشست به صورت هدفمند و دستهجمعی انجام میشود، توسط دانشجویان به اساتید و از طرف اساتید به هیئت علمی و مسئولین منتقل میشود و در نهایت میتواند نتیجهی خوبی داشته باشد. او همچنین از روند حذف ترم بدون سنواتشان در نیمسال گذشته، خلاصهای شرح داد.
رضا صوفی مسئلهای را در این میان مطرح کرد: من در اوایل ترم شاهد مقاومت بچهها در برابر آموزش مجازی بودم و پاسخ من این بود که این امر یک تعامل دوجانبه از سوی معلم و دانشجو را میطلبد. همچنین دیدم که دانشجویانی که زودتر شرایط حال را پذیرفتند و خود را با آن سازگار کردند، نتایج بهتری هم گرفتند و در کل از آموزش خوبی هم بهرهمند شدند. با توجه به چشماندازی که از این بیماری در ماههای آینده دارم و اگر قرار است آموزش مجازی در ترمهای آینده به همین شکل دنبال شود، پیشنهاد من این است که سرفصل دروس کارگاهی و استودیویی را تغییر دهیم. من در دوران دانشجوییام این دروس را به صورت حضوری میگذراندم ولی حتی گاهی وقتها درک درستی از موضوع نداشتم . نمیتوانم الان از دانشجو توقع داشته باشم فهم کاملی از کلاس به صورت مجازی داشته باشد. رضا قاسمی (از شرکتکنندگان در نشست) هم نقد خود را در رابطه با عدم وفق پیدا کردن برخی اساتید با شرایط موجود بیان کرد و گفت نباید همیشه همهی تقصیرها را به گردن دانشجو انداخت.
معین بهرامی (دبیر انجمن علمی عکاسی دانشگاه تهران) هم مشکلات دانشجویی را اینطور مطرح کرد: حتی ما دانشجویان هم در اوایل همهگیری و آموزش مجازی درگیر مجاب کردن برخی اساتید مبنی بر مناسب بودن بسترهای مجازی برای برگزاری کلاسها بودیم. خودمان هم مجبور به پیدا کردن بسترهای مناسب برای ارائهی دروسمان شدیم. مشکلات زیادی داشتیم و باید ازین به بعد مطالبهگر باشیم تا به نتیجه برسیم.
کامران شریفی (مدیر سابق گروه عکاسی دانشگاه سوره) هم گفت: در دوران مجازی تابوهای آموزشی اعم از مناسبات ثبت نمرات و امتحان کتبی اجباری شکسته شد. علاوه بر آن هم توانستیم از استادان از راه دور بهره ببریم و هم دانشجویان ما از شهرهای دور در کلاسها شرکت کردند. پیشنهاد من این است که در دوران پساکرونا که دانشگاهها باز شدند، دروس تئوری همچنان به صورت مجازی برگزار شود تا فرصت حضور دانشجو برای درسهای صرفاً عملی در دانشگاه بیشتر شود. رضا صوفی به برهم خوردن نظم و دیسیپلین دانشجویی در دوران آموزش مجازی اشاره کرد. اینکه ارائهی کارها در زمان حضوری بودن کلاسها در روز و ساعت مشخصی انجام میشد. این سر زمان بودن در دنیای مجازی بسیار کم رعایت میشود و ملاحظات فضای مجازی توسط برخی دانشجویان درنظر گرفته نمیشود.
حامد یغمائیان (از اساتید دانشگاه تهران) هم گفت که تلاشهای جمعی دانشجویان که نمونهی آن را در سالانهی پنجم میتوان دید، بهنوعی هویت از دست رفتهی دانشگاه را در این دوران به آن برمیگرداند. از طرفی معتقد بود که باید بین اساتید و دانشجویان دانشگاههای مختلف گفتگو شکل بگیرد و مشکلات و راهحلها به اشتراک گذاشته شود. ماهگل عباسی (از شرکتکنندگان در نشست) گفت که با اینکه نباید منکر محاسن آموزش مجازی شد اما باید در نظر گرفت که بسیاری از دانشجویان ما از کلانشهرهای ایران نیستند و به اینترنت قوی دسترسی ندارند. همچنین فضای خصوصی هم برای به اشتراک گذاشتن صدا و تصویرشان مهیا نیست. با این حال برخی از اساتید همکاری لازم را با دانشجو ندارند. او اضافه کرد که قوانین کلاسی اساتید هم باید با توجه به این شرایط، مورد بازبینی قرار بگیرد.
مهدی یزدانی (از شرکتکنندگان در نشست) هم پیشنهادی مبنی بر طولانیتر شدن دورههای کارشناسی و کارشناسی ارشد در دوران آموزش مجازی ارائه داد. مجید قدکساز (از دانشجویان عکاسی دانشگاه آزاد) به مشکلات دانشجویان دانشگاه آزاد مبنی بر پرداخت شهریهی کلاسها به صورت سابق (بدین صورت که هزینهی دروس کارگاهی بیشتر از دروس نظری است) اشاره کرد و این در حالی است که در آموزش مجازی این دو نوع کلاس کاملاً یکسان ارائه میشوند و دانشجوی در مقابل هزینهی بیشتری که پرداخت کرده، هیچ امکانات اضافهای دریافت نمیکند.
نشست با تشکر از اساتید حاضر و تمامی شرکتکنندگان پایان یافت.