چگونه تصاویر می­توانند معنای نوشتار را گسترش یا تغییر دهند؟ ترکیب حروف و استفاده از ویژگی­های بصری آن، سعی در ایجاد ارتباط از طریق دگردیسی مفهوم کلامی به فرم­هایی مسطح یا حجم یافته دارد و به منزلۀ یک ژانر، تحت عنوان "calligraphy installation"، در هنر معاصر شناخته می­شود که نشان دهندۀ هم افزایی بین متن و محیط است. خلق "مجموعۀ انعکاس" در پهنۀ این ژانر جهانی، پیشینه­ای محکم در تاریخ هنر ایران دارد و به جریانی موسوم به خوشنویسیِ جان­دارنما باز می­­گردد که در انواع آثار هنری همچون کتیبه­های معماری و سفالینه­ها شکل گرفت. تداوم آن در دوران متأخر، تداعی بخش نوعی هنر نائیف در تصویرگری سنتی و عامیانه است که در دهۀ 1340 (ه.ش) مورد کشف و توجه پایه­گذاران جنبش سقاخانه قرار گرفت. شیوه­ای که حروف، در فیگورهایی همچون انسان و شبه انسان مستحیل گشته و در اوج مدرنیسم ایرانی جایگاه ویژه­ای پیدا کرد.

    ژانری که اکنون در گذر تاریخ و تجربه­گرایی مهدی سعیدی، گامی فراتر نهاده و با دگرگونیِ اتمسفر گرافیک در نحوۀ دیده شدن کلمات، و بر هم زدن نظم روایی آن­ها، به چیدمان و بُعد فضایی تصویر و نوشتار در ترکیب آینه و بوم پرداخته است. کاربرد آینه و تغییر اندازۀ آن­ها، انعکاس و تقارن کامل چهره­ها را بر ­هم ریخته و نیمه رها می­کند. بازتابی از لایه­های عمیق چهرۀ فردی و اجتماعی در آن نمایان گشته و شخصیت­هایی متضاد و چند قطبی می­آفریند که نمایش آن در "تضاد متریال"، "تضاد زاویه"، "تضاد بافت" و "تضاد رنگ" نیز گزینشی مؤثر در پی دارد.

    فرم­های قرینه، بر خلاف سنت معمول، به فروپاشی تعادل در ساختار نگاه مخاطب انجامیده و می­تواند به پرسش­هایی فلسفی دربارۀ واقعیت، توهم، زمان و مکان منجر شود. تماشاگران ممکن است به تفکر در مورد احساسات و افکارشان بپردازند و این بی حد و مرزی، بدون ویرایش، خصایص فردی آنان را در این انعکاسِ دوسویه مداخله می­دهد. مخاطب بخشی از اثر شده و در این فرآیند، تعاملی از جنس تاریخ، جامعه، هویت و خودآگاهی برقرار می­گردد. 

                                                                                                  دکتر شیما فهیما

                                                                                                     تابستان 1403