آرا گولر؛ مورخ بصری استانبول

مرکز نبشی در آخرین رویداد سال ۹۷ خود به نمایش عکس‌های آرا گولر، عکاس سرشناس ارمنی‌تبار ترکیه، خواهد پرداخت. این نمایش با عنوان «آرا گولر، وقایع نگار تاریخ فراموش شده»، از تاریخ ۱۲ بهمن تا ۲۴ اسفند برگزار می‌شود و علاوه بر نمایش گزیده‌ای از عکس‌های این فوتوژورنالیست شهیر بین‌المللی، شامل رونمایی کتاب عکس‌ها، اولین نمایش فیلم مستند «جهان آن‌گونه که هست» ساخته‌ی جُشکون آرال و نیز نشست‌و گفت‌و‌گو در باب زندگی و هنر این عکاس فقید خواهد بود. تهران نقطه‌ی آغازین اولین تور نمایشگاهی آرا گولر پس از درگذشت وی است و بعد از ایران این تور در کشورهای دیگر ادامه می‌یابد.
«آرا گولر» عکاس ترکِ ارمنی‌تبار در «استانبول» متولد شد. او نمونه‌ای شاخص از عکاسانی است که تجربه‌ی دیداری و پایداری‌اش در تولید عکس، بخشی جدانشدنی از تاریخ بصری شهری است که بسیاری آن‌ را از دریچه‌ی عکس‌های او شناخته‌اند. با این وجود اگرچه عنوان «چشم استانبول» برای دهه‌ها عکاسی گولر از استانبول مدرن، شایسته‌ی اوست اما همانطور که خودش بر آن تاکید دارد او شهروند جهان و عکاسی جهانی است.
 او که بیش از هر چیز خود را عکاس خبری می‌دانست در اوایل دهه‌ی ۶۰ میلادی و پس از آشنایی با آنری کارتیه برسون و مارک ریبو به «آژانس عکس مگنوم» پیوست. عضویت گولر در مگنوم زمینه را برای آشنایی او با الگوهای تثبیت شده‌ی آژانس در آن سال‌ها را فراهم آورد. عکاسی با دوربین لایکا، استفاده از فیلم عموما سیاه و سفید، پایبندی به نظریه‌ی «لحظه‌ی قطعی» و تولید عکس‌هایی با سویه‌های اجتماعی، بخشی از این ارزش‌هاست که در بیشتر آثار گولر حتی بعد از جدایی او از مگنوم قابل پیگیری هستند. اگرچه گولر مانند سایر عکاسان خبری علاقه‌مند ثبت واقعیت بود اما نگاه شاعرانه‌ی او و توجهش به اصول ترکیب‌بندی کلاسیک، عکس‌هایش را همانطور که «اورهان پاموک» (نویسنده‌ی مشهور ترک) به آن اشاره می‌کند زیبا می‌نمود. با این نگاه عکس‌های آرا گولر نه تنها برای مخاطبان خاص بلکه برای بسیاری از مردم عادی جذاب، چشم‌نواز و قابل فهم هستند. 
مجموعه آثاری که گولر بیش از همه با آن شناخته می‌شود کاوش‌های تصویری او از محیط آشنا و زیسته‌ی خود (استانبول) است. نگاه جستجوگر و عمیق او در عکس‌های استانبول لایه‌های پنهان و نمایی غیرتوریستی از شهری توریستی را به مخاطب عرضه می‌کند. از زاویه‌ی دوربین آرا گولر اگرچه مستند کردن بناها، اسلکه‌ها و خیابان‌های شهر مهم است اما ثبت مردم شهر و احساسات آن‌ها برای او در الویت قرار دارد. از این رو او توانست با تلاش خستگی ناپذیر خود بخشی از روح این شهر را به تسخیر عکس‌های خود در آورد. 
آرا گولر به عنوان یکی از مطرح‌ترین و شناخته شده‌ترین عکاسان ترکیه از بسیاری از هنرمندان، سیاست مداران و افراد مشهور در جهان نظیر پابلو پیکاسو، سوفیا لورن، سالوادور دالی و وینستون چرچیل و... عکاسی کرده است. نکته‌ی جالب این‌که، گولر در ثبت پرتره‌های افراد با کنار گذاشتن سنت‌های دیداری عکس‌های اجتماعی خود تلاش نموده تا سویه‌های نویی در نگاه عکاسانه‌ی خود بیابد. به همین جهت عکاسی از زوایای غیرمتعارف با لنزهایی با فواصل کانونی کوتاه نشانه‌هایی از تلاش او برای یافتن نوعی نگاه شخصی در ثبت افراد مطرح است. به‌نظر می‌رسد قرار‌گیری افراد مطرح در جلوی لنز دوربین راه را برای تجربه‌گری گولر باز نموده و او را از پایبندی صرف به اصول کلاسیک عکاسی خبری دور می‌کند. 
با این همه اعتقاد او مبنی بر ثبت واقعیت توسط عکاسی، سبب شده تا او خود را همواره «مورخ بصری جهان» و نه یک «عکاس هنری» بنامد. عکاسی که آثارش برای همیشه به عنوان اسناد تصویری ارزشمندی از دوره‌ی زمانی زندگی‌اش باقی خواهد ماند.
مهدی وثوق‌نیا