گالری مهرشاه
تندیس شماره‌ی ۱۹۸، اردیبهشت ۱۳۹۰
ساعت ده صبح پنجم آبان ۱۳۵۳ در خیابان فرح شمالی (سهروردی کنونی)، خیابان مهر شاه (خرمشهر کنونی)، تقاطع نوبخت (عربعلی کنونی)، گالری مهرشاه تحت نظارت مستقیم وزارت فرهنگ‌وهنر افتتاح شد. افتتاحیه با نمایش آثار نقاشان کلاسیک ایران بود و ملکه به‌همراه گارد سلطنتی و چند وزیر دولت در مراسم حضور داشتند. مدیریت گالری بر عهده‌ی کاووس (پیروزی) پهلوان بود که در دانشکده‌ی کشاورزی و دانشکده‌ی هنرهای زیبای رُم درس خوانده بود و هرچند در ایران (به‌جز یک مورد در ساختمان تلویزیون ملی) نمایش نگذاشت اما نقاش بود و در انجمن فرهنگی ایران و ایتالیا در رُم و گالری‌های دیگر ایتالیا نمایش نقاشی داشت. هرماه دوبار جلسات بحث و گفت‌وگو با حضور نقاشان برقرار می‌کرد. اساس به‌وجود‌آمدن این مجموعه، کشف استعدادهای جوان و حمایت وزارت فرهنگ‌وهنر از آنان بود. نمایش برای نقاشان شهرستانی برقرار و همچون یکی دو گالری دولتی دیگر در این دهه شب‌های شعر نیز برگزار کرد.
۱۳۵۳: ساعت کار از ده تا دوازده‌ونیم و از چهار تا هشت بود. روز پنجم آبان افتتاح و روز ششم شروع به کار کرد.
آبان: مجموعه‌ای از آثار کمال الملک، شاگردان و پیروان مکتب او نمایش شد. کمال الملک، آشتیانی، اولیاء، وزیری، علی اکبر یاسمی، شیخ، یحیی دولتشاهی (از شاگردان کمال الملک) در کنار نقاشانی که اگرچه سن آن نسل را نداشتند اما از همان ذهنیت کمال الملکی تبعیت می‌کردند؛ جعفر پتگر، اصغر پتگر و نامی پتگر، یوسف هوشنگ پیمان، رضا شهابی، مصطفی نجمی، مارکا قرابگیان، نعمت مصیری، جمشید امینی، منصور فکور، یعقوب صوفرزاده و مهرانگیز یاسمی. کاتالوگی با عنوان «مکتب کمال الملک» در شب افتتاحیه توزیع گردید که متن آن را اسماعیل آشتیانی نوشته بود. سپس از بیست‌وهشتم مجموعه‌ی کاملی از آثار مینیاتوریست‌های معاصر برقرار شد و تا پانزدهم آذر ادامه یافت؛ کلارا آبکار، علی اسفرجانی، میرزا آقا امامی، زینت امامی، حسین الطافی، محمد علی زاویه، حسین اسلامیان، عبدالله باقری، هادی تجویدی، هوشنگ جزی‌زاده، جباریک، جلالی سوسن آبادی، منصور حسینی، حسین خطائی، على درودی، جواد رستم شیرازی، فخری عنقا، رسام عرب‌زاده، محمود فرشچیان، علی کریمی، مصور الملکی، علی مقیمی، علی مطیع، رضا فضائلی، علی اصغر تجویدی و اردشیر تاکستانی.
آذر: ادامه‌ی نمایش «سیر صدساله‌ی هنر مینیاتور در ایران».
بهمن: تعداد صد آفیش فرانسوی از ماتیس، شاگال، پیکاسو، میرو، کاندینسکی... نشان داده شد. آثار بهرام عالیوندی، درس خوانده‌ی دانشکده‌ی هنرهای تزئینی تهران نیز در این ماه افتتاح و تا اول اسفند برقرار بود.
اسفند: از دهم برای هفت روز آثار نقاشی کودکان و نوجوانان چهار تا چهارده ساله‌ی پایتخت تماشا شد. سپس مجموعه‌ای از آثار هنرمندان شهرستانی برقرار گردید.
۱۳۵۴، فروردین: ادامه‌ی نمایش گروهی اسفند بود.
اردیبهشت: دویست اثر که مجموعه‌ای بود از نقاشی، طراحی و کلاژ برای چهارده روز از هنرمندان شهرستانی نشان داده شد. از بیستویکم آثار نقاشی پروفسور ماکس شویمر (آلمانی) برقرار بود و تا پنجم خرداد ادامه یافت.
خرداد: از سیزدهم برای دوهفته شصت‌و‌چهار تابلو از جواد حمیدی نمایش شد. سپس به مناسبت جشنواره توس مجموعه‌ای از نقاشی عوامانه، خیالی و آثار مبتنی بر داستان‌های شاهنامه‌ای و پرده‌های قدیمی (مربوط به زمان زندیه) برقرار گردید. در این مجموعه آثاری از حسین قوللر، بلوکی‌فر، همدانیان، فتح‌الله قوللر، محمد مدبر، استاد هاشم و چند تن دیگر از نقاشان قهوه‌خانه دیده می‌شد. این مجموعه بیست‌و‌دو روز در معرض بازدید عموم بود.
تیر: از پی برگزاری جشن‌های جشنواره‌ی توس و با کمک وزارت فرهنگ‌وهنر از هجدهم ماه مجموعه‌ای از نقاشی قهوه‌خانه و عامیانه بود. در کنار آثار فتح‌الله قوللر آقاسی و مدبر آثاری از امین سلماسی، مساوات، حوریان، صدیقی، زنگنه، رحیمی و زنده‌رودی برقرار بود.
مرداد: از هفته‌ی اول آثاری به نمایش نهاده شد که بر مضامین شاهنامه و حماسه‌های آن منطبق و در ادامه‌ی هدف‌گذاری جشنواره‌ی توس بود. کاتالوگی برای این نمایش چاپ و پخش شد که نوشته‌هایی از دکتر ذبیح‌الله صفا، استاریکوف، تئودور نولدکه و اسماعیل شاهرودی در خود داشت. قسمت اعظم آثار امانتی بود از مجموعه‌های محمدعلی مسعودی و هاشم خسروانی.
مهر: تمام ماه به نمایش گروهی عکس اختصاص داشت.
آبان: مجموعه‌ای از چهارصد تابلو از شصت خطاط معاصر برای هجده روز نشان داده شد. از بیست‌وهفتم نمایشی شریکی از محمد فرنگین (زاده‌ی ۱۳۲۲، تهران) و خلیل دهقان نیری (زاده‌ی ۱۳۲۸، تهران) بود. فرنگین پیش‌‌از‌این به‌عنوان نقاش تمبر و طراح روی جلد کتاب شناخته شده بود. دهقان نیری نیز اگرچه درس‌خوانده‌ی رشته‌ی دکوراسیون و معماری داخلی از انستیتو تکنولوژی تهران بود اما به‌عنوان طراح پارچه و طراح گرافیک فعالیت داشت. در افتتاح هوشنگ نهاوندی، رئیس دانشگاه تهران و وزیر فرهنگ‌وهنر حضور داشتند. از میان صدوپنجاه تابلوی به‌نمایش‌درآمده تعداد قابل‌توجهی به فروش رفت. مجله‌ی دولتی «تماشا» روی جلد شماره‌ی ۲۳۵ خود را اختصاص به این نمایشگاه داد. این مجموعه تحت عنوان «به مناسبت هشتمین جشن فرهنگ‌وهنر» برقرار شده بود.
بهمن: از هشتم مرتضی ربیعی آثار نقاشی‌خط خود را به نمایش نهاد. این نخستین نمایش آثار او به صورت انفرادی بود. مجموعه‌ای نیز از نقاشی و حکاکی جلال الدین سلطان‌کاشفی برقرار بود.
اسفند: نمایش سرامیک حمید چولاک اوغلو و مصطفی تونجالپ اهل ترکیه نشان داده شد.
۱۳۵۵، فروردین: دویست نفر از دانشجویان دانشکده‌ی علم‌و‌صنعت در زمینه‌ی شهرسازی، معماری داخلی و هنرهای پلاستیک، پروژه‌های خود را به نمایش نهادند. در حدود هشتصد اثر در معرض دید قرار گرفت و بیستوپنج روز ادامه داشت.
اردیبهشت: مجموعه‌ای با عنوان «پنجاه سال گرافیک ایران» از سیصد هنرمند گرافیست برقرار شد. کتابی نیز از این مجموعه در همان سال از طرف سندیکای گرافیست‌های تهران و نگارخانه مهرشاه چاپ و پخش شد که آن زمان (و تا هنوز هم) مهم‌ترین مجموعه از گرافیست‌های ایران را در اختیار مخاطب می‌گذارد. این کتاب با یادداشت مدیر گالری و مقدمه‌ای از مرتضی ممیز شروع می‌شود و به‌صورت مصور همراه با عکس هنرمند و نمونه‌ای از اثر در بخش‌های زیر است؛ ستایش پیشگامان، ایلوستراسیون و صفحه‌آرایی، روی جلد، پوستر و اعلان، خط، آرم، کاریکاتور و گوناگون.
خرداد: آثاری از نقاشان فرانسوی (از ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۵) به نمایش درآمد. سپس مجموعه‌ای از هنر آفریقا برای هشت روز نشان داده شد.
شهریور: پس از تعطیلات تابستانی مجموعه‌ای از هنرهای ملی به‌صورت گروهی نمایش شد که نقره، طلا، خاتم‌کاری، مینیاتور و زری‌بافی را شامل می‌شد و تا اوایل مهر برقرار بود.
آبان: مجموعه‌ای از دویست‌وپانزده اثر هنرجویان انجمن خوشنویسان برای ده روز نمایش شد. سپس مجموعه‌ای از عکس و ماکت توسط اداره‌‌ی کل موزه‌ها برای یک هفته برقرار بود که آثار هنرمندان و صنعتکاران وزارت فرهنگ‌وهنر را در‌بر‌می‌گرفت.
آذر: بیست‌وچهارم مجموعه‌ی نقاشی با عنوان «جاده‌ی ابریشم» از ایکو هیرایاما بود؛ مجموعه‌ای از پنجاه‌وهشت اثر برای پانزده روز. سپس نمایشی از سه هنرمند مکزیکی برای بیست روز برقرار شد. شصت‌وسه اثر از آسوس ناوارو (اکریلیک روی بوم)، مانوئل فلگرز (لاک روی پشم شیشه) و پلائز (رنگ روغن روی بوم).
دی: سی‌ونه اثر از نقاشی‌های سیمین خاکپور برای پانزده روز در نمایش بود.
بهمن: سی‌ودو کار از خط و آبرنگ‌های اسدالله کیانی برای هشت روز بود. چهل‌وچهار اثر نیز از مینو مدبر و ناهید سالیانی (دونفره)، که مجموعه‌ای از مجسمه و ویترای بود، برای هشت روز نشان داده شد. از شانزدهم مروری بر آثار گذشته و جدید جلیل رسولی بود که شصت‌وپنج تابلو برای هشت روز نشان داده شد.
اسفند: سی‌وپنج تابلوی آئینی (تمثال ائمه‌ی اطهار) از پری مهنا نمایش شد. علی اکبر صفائیان و نلسون پنجاه‌وهشت اثر خود را برای یک ماه نشان دادند.
۱۳۵۶: با مجموعه‌ای از آثار دانشجویان فارغ‌التحصیل رشته‌ی دکوراسیون مدرسه‌ی عالی ساختمان شروع شد. این مجموعه به انتخاب شیدل، استاد دانشکده هنرهای تزئینی، بود.
فروردین: شصت اثر از فارغ‌التحصیلان مدرسه عالی ساختمان از بیستم برای هشت روز برپا شد. مجموعه‌ای بود از آثار آبرنگ، رنگ روغن، کلاژ، ویترای و چاپ. نزدیک به صد نفر در این نمایش شرکت داشتند و پول به‌دست‌آمده از فروش آثار صرف بهبود زندگی بیماران جذامی شد. اعظم امیری، ملیحه معیری، زهره توتونچیان، احمد هاشمی‌نژاد و مصطفی بوستانی از‌جمله‌ی این کسان بودند.
اردیبهشت: با مجموعه‌ای از آثار گرافیک شروع شد. از چهاردهم نقاشی آکسل لیند از دانمارک برای یک هفته در نمایش بود. از بیستم مجموعه‌ای از نمدها و آبرنگ‌های هوشنگ سیحون برقرار گردید. در شب افتتاح فرح دیبا در میان بازدیدکنندگان دیده می‌شد. سیحون در سفرهای مختلفی که به شهرهای ایران داشت، در سمنان با نمدمالی آشنا شد. او که متولد ۱۲۹۹ در تهران بود، در ۱۳۴۱ به ریاست دانشکده‌ی هنرهای زیبا انتخاب شد و هفت سال از بهترین سال‌های دانشکده آنجا بود. بعد به عضویت انجمن شهر تهران درآمد و به‌عنوان رئیس کمیسیون شهرسازی پروژه‌های بسیاری را عملی ساخت.
خرداد: آثار بیستوپنج نقاش معاصر لهستان از بیستویکم برای دوهفته به نمایش درآمد. پس از سپری‌کردن فصل گرما، که گالری‌های هنری تهران را تعطیل می‌کند، در شهریور نقاشی ماریو روزاتی (از ایتالیا) به نمایش درآمد. از بیست‌وششم آثار نقاشان کشور یوگسلاوی برقرار و تا چهار مهر ادامه یافت.
مهر: سی‌ودو مجسمه از آثار اسماعیل توکلی (مش اسماعیل) نمایش شد. او که مستخدم دانشکده‌ی هنرهای زیبا بود، با حمایت پرویز تناولی از کارگری رو به مجسمه‌سازی آورده بود. در این مجموعه دو مجسمه‌ی سه‌متری از شترمرغ و بز برای پارک نیاوران سفارش شده بود. از چهاردهم آثار سرامیک و منسوجات (بیش از صدوبیست قطعه سرامیک ساخته‌ی انگلیسی‌ها و بیش از سی اثر از هنرمندان طراح منسوجات و پارچه) بود و تا دوم آبان ادامه یافت.
آبان: از هفتم آثار نقاشی معاصر با عنوان «سیمای هنر امروز ایران» با حضور بیش از شصت نقاش آغاز و تا بیستویکم ادامه داشت. این نمایش به مناسبت جشن فرهنگ‌وهنر بود و اکثر گالری‌های تهران در آن شرکت کردند. آثار این کسان در نمایش بود؛ حبیب‌الله آیت‌اللهی، شیلا اخوان، بهزاد و مسعود بهنام، بیانکینی، شهین حنانه، محمود زنگنه، بهروز سلیم‌نژاد، میناس غریبیان، ژینوس منفرد، نادر نادری، مهین نورماه، درودی، بالاسانیان، نامی، اسپهبد، فرنگیس آری، افجه‌ای، ایمانی، داود امدادیان، بصیری، بهبهانی، مش اسماعیل، رسولی، حجت پناه، حاجی‌زاده، خاکدان، خسرو خزائی، سماواتیان، مرتضی ربیعی، شکیبا، مجید مهرگان، عالیوندی، پروین فرزانه، معتبر، کلانتری، کاوه و هنگامه گلستان، مافی، معصومی، ابراهیم معمارزاده، نیازی، وارطانیان، وسکانیان، جمیله هاشمی، مسعود یاسمی، بخش‌پور، شمس انصاری، رضا صمیمی، فرجی، کسرائی، مرضائی، انوشه محسنی، واسپور، اعتمادی، درهاکوپیان، شهلاپور، رضا درخشانی، ناژفر، کامران کاتوزیان، محمود پولادی، مجتبی سیادتی، هوشنگ سیحون، حسین کاظمی، قربانعلی اجلی و عزت الله برهانی.
آذر: نمایشی از کلکسیون آقای زند وکیل برقرار بود.
دی: از پنجم آثار گرافیک خسرو خزائی، که نخستین نمایشگاه انفرادی او بود، افتتاح و تا بیستم ادامه یافت. او معمار و شهرساز بود. هفت سال در انگلیس در رشته‌ی شهرسازی درس خوانده و در شهرداری لندن فعالیت‌هایی کرده بود. اشکال هندسی و تکرار فرم این آثار تخصص وی را آشکار می‌کرد.
بهمن: آثار بهرام عالیوندی به نمایش درآمد و تا آخرین روز ماه برقرار بود.
اسفند: یکم تا هفدهم آثار نقاشی آشور بانی‌پال‌بابلا ، شاعر، نمایش‌ساز، کارگردان و بازیگر، برقرار بود. او از جنجالی‌ترین و در‌عین‌حال فعال‌ترین هنرمندان این عرصه‌ها در دهه‌ی ۵۰ بود.
۱۳۵۷: با آثار وازارلی افتتاح شد.
فروردین: آثار ویکتور وازارلی از پانزده فروردین برای یک ماه برقرار بود. اکثر رؤسا و وزیران فرهنگی و شخص فرح دیبا در افتتاحیه حضور داشتند.
اردیبهشت: به مناسبت هفته‌ی فرهنگی بلغارستان در تهران از هفدهم آثار شصت نقاش بلغاری برای دو هفته نشان داده شد.
خرداد: یکم تا پانزدهم آبرنگ‌های آلن بایاش بود. او در فرانسه به دنیا آمد اما چند سال بود که در ایران زندگی می‌کرد. هشت سال در دانشکده‌ی هنرهای تزئینی تدریس کرده بود. شیفته‌ی فضای سنتی ایران بود. آثار او توصیف و تعریف یزد، کاشان، نطنز و محیط کویرهای ایران بود. منظره‌هایی نیز از دیزین، اوشان، درکه، اوین، آبیک و بخش‌های مختلف طالقان کشیده بود. آبرنگ و راپید به کار برده و در چند کار از پلکسی گلاس و یک نوع طلق استفاده کرده بود. از بیستم آثار نقاشی، گرافیک و نگاره‌های روی شیشه میترا و نوشین فرشاد نشان داده شد و ده روز در تماشا بود.
تیر: آثار عبدالله عامری را نشان داد. پنجاه‌وشش تابلو در تکنیک‌های مختلف بود. از دهم برای پانزده روز دیده شد.
مرداد: تعطیل بود.
شهریور: نمایشی بود گروهی از نقاشان کشور رومانی
آبان: آخرین نمایش گالری مربوط به خطاطی بود. مجموعه‌ای از آثار آقای کابلی! در شلوغی پیش از تظاهرات مردمی بهمن ۱۳۵۷ گالری مهرشاه برای همیشه تعطیل شد. چندی بعد نام خیابان به آپادانا و سپس از پی آزادی خونین‌شهر خوزستان، به خرمشهر نامگذاری شد. حالا دیگر مکانی به آن هیئت در آن خیابان نیست.
